Vratnjaske kapije

Teško pristupačan kanjon reke Vratne poznat je od davnina po kamenim kapijama i neobičnim virovima, čudom prirode. To su kameni lukovi ili kapije, iznad reke koji su u dalekoj prošlosti nastali urušavanjem pećina tunelskog tipa. Geografi ova kamena čudesa nazivaju prerastima. Prva kapija udaljena je oko 200 metara od srednjovekovnog manastira, a prvi detaljan opis ovog područja ostavio je Austrijanac Feliks Kanic, cuveni balkanolog i veliki prijatelj srpskog naroda. Ubrzo je tu stigao i naš geograf Vladimir Karić (1887) a potom i rodonačelnik savremene srpske geografije Jovan Cvijić (1885). Profesori Geografskog fakulteta u Beogradu dr Dragutin Petrović i dr Dušan Gavrilović utvrdili su u međuvremenu da je Mali prerast dugačak 15 metara, širine 30 i da je visina njegovog otvora 34 a dubina svoda deset metara. Veliki prerast, ili druga Vratnjanska kapja, ima dužinu 45 metara, širinu 23, visinu 26 i dubinu svoda 30 metara, a Suvi prerast ima dužinu od 34 metra, širinu 15, visinu 20 i dubinu svoda deset metara. Ovaj treći je najmanje pristupačan i mlađi od prva dva. Istovremeno, on je i najlepši i najizazovniji za istraživace.